Μνήμη Ὁσίου Σεραφείμ τοῦ ἐκ Ζελίου Λοκρίδος.

ΜΝΗΜΗ  ΟΣΙΟΥ  ΣΕΡΑΦΕΙΜ
ΤΟΥ ΕΚ  ΖΕΛΙΟΥ ΛΟΚΡΙΔΟΣ
ΜΟΝΑΣΤΟΥ ΔΟΜΒΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ
(6^η ΜΑΪΟΥ)

τοῦ Κώστα Β. Καραστάθη,
ἱστορικοῦ-συγγραφέως

Ο ΕΚ ΖΕΛΙΟΥ ΛΟΚΡΙΔΟΣ ΟΣΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΓΝΩΣΤΟΣ ΩΣ ΜΟΝΑΣΤΗΣ ΤΗΣ ΔΟΜΒΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ, γεννήθηκε τό 1527. Κατά τήν βρεφική του ἡλικία, γράφουν οἱ βιογράφοι του, μολονότι δέν εἶχε κάν ἐπίγνωση τοῦ χρόνου καί τῶν ἡμερῶν τῆς ἑβδομάδας, τηροῦσε τήν νηστεία τῆς Τετάρτης καί τῆς Παρασκευῆς, ἀποφεύγοντας ὁλημερίς τόν θηλασμό ἀπό τήν μητέρα του, καί μονάχα ἐλάχιστα θήλαζε τό βράδυ ἐκείνων τῶν δύο ἡμερῶν. Ἦταν προφανές ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα, προγινώσκοντας τήν μελλοντική πορεία του, καθοδηγοῦσε τό παιδί νά τιμᾶ τίς ἡμέρες τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου. Ἡ θεία τούτη ἐπενέργεια κατά τήν βρεφική ἡλικία τοῦ Ἁγίου δέν εἶναι ἡ μοναδική στήν Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Γιατί οἱ ἄνθρωποι αὐτοί  «οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὐδέ ἐκ θελήματος σαρκός, οὐδέ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ’ ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν» (Ἰω. α´, 13)*.

* Καί ἄλλοι Ἅγιοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στήν βρεφική τους ἡλικία ἀπέφευγαν νά λαμβάνουν τό γάλα τῆς μητέρας τους Τετάρτη καί Παρασκευή, ὅπως ὁ Ἅγιος Νικόλαος, ὁ Ἅγιος Βασίλειος τῆς Μόσχας, σύγχρονος τοῦ Ὁσίου Σεραφείμ, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Οὐστιάγκα (15^ος αἰώνας), ὁ πατέρας Συμεών ὁ Θαυμαστορείτης (4^ος αἰώνας), ὁ Ὅσιος Θεόφιλος τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου (19^ος αἰώνας), ὁ γέροντας Ἀμφιλόχιος (20ός αἰώνας), ὁ Ἅγιος Ἰωακείμ τῆς Ἰθάκης κ. ἄ.

Ἀγρυπνία καί μετάνοια στή ζωή τοῦ μοναχοῦ

Αρχιμ. Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης

Μερικοί νομίζουν ότι πρέπει να έχουν πολλή μελέτη στην αγρυπνία τους, άλλοι πολλή προσευχή, άλλοι ότι πρέπει να τους χαρίση ο Θεός οράματα, ακροάματα, θεοπτίες, για να αποδείξη ότι υπάρχει ή ότι τους αγαπά. Όλα αυτά αναμφιβόλως είναι υπερβολές, τις οποίες εκμεταλλεύεται ο αντίδικος για να μας καταπιή.

 Πώς λοιπόν ιστάμεθα ενώπιον του Θεού; Κατ’ αρχάς, ιστάμεθα σαν απλά παιδιά του. Η αγρυπνία μας είναι η ώρα της αγάπης μας με τον Θεόν. Όπως οι άνθρωποι έχουν τις ώρες που θέλουν να αγαπούν και να αγαπιούνται, έτσι και εμείς έχομε τις ώρες που ζούμε μαζί με τον Χριστόν μας, τις ώρες που τον περιμένομε και μας περιμένει, που προσπαθούμε να δείξωμε την αγάπη μας κατά τον τρόπο που καταλαβαίνει εκείνος. Εμένα, αν μου φέρης ένα γλυκό, μου κερδίζεις την καρδιά. Του άλλου την κερδίζεις με το να του πας ένα βιβλίο· αν του πας γλυκό, θα αποτύχης. Το ίδιο και ο Θεός· θέλει να του πας τα δικά του δώρα, τα δικά του δωρήματα, αυτά που τα καταλαβαίνει. Επί πλέον, εφ’ όσον η ψυχή μας είναι αδύνατη και τρικυμίζεται, και εφ’ όσον υπάρχει «αντίδικος ωρυόμενος», η ψυχή μας θέλει ενίσχυσι, θέλει τον τρόπο της για να μπορή να ξεπερνά τον εαυτό της και να νικά και να χαίρεται τον Θεόν. Γι’ αυτό θα αναφερθούμε σε μερικά πολύ απλά θέματα.

Ὁ Κανόνας καί ἡ προσευχή στή ζωή τοῦ μοναχοῦ

Ας προχωρήσωμε σε ένα άλλο στοιχείο, που έχει σχέσι με την εγρήγορσι και την χαρά και είναι ο κανόνας. Αυτό είναι το καθημερινό φαγοπότι του ανθρώπου, στην γλώσσα δε των ασκητικών Πατέρων αποκαλείται «λειτουργία». Όταν οι ασκητικοί Πατέρες ομιλούν περί λειτουργίας, δεν εννοούν την θεία λειτουργία. Αυτήν σπανίως την είχαν. Θεία μετάληψι μπορεί να είχαν συχνότερα, αλλά λειτουργίες είχαν αραιά, και μάλιστα οι ασκηταί. Την καθημερινή τους όμως λειτουργία, δηλαδή τον κανόνα τους δεν τον παρέλειπαν ποτέ, διότι ο κανόνας είναι η ώρα της ιδιαίτερης πάλης με τον Θεόν.

Τότε μπορεί κανείς να κερδίζη τον Θεόν ή να τον χάνη. Ο κανόνας είναι ο τρόπος και το ποσόν και το ποιόν της αγρυπνίας του κάθε μοναχού. Προφανώς, δεν εννοούμε τις κοινές αγρυπνίες στον ναό. Εκείνες είναι κάτι άλλο, μία κοινή παράστασις ενώπιον του Θεού. Ο κανόνας είναι η αγρυπνία που κάνομε κάθε ημέρα στο κελλί μας, είναι το μεδούλι της υπάρξεώς μας, το λεπτότερο και το σοβαρώτερο μέρος της μοναστικής ζωής· δείχνει εάν έχωμε Θεόν ή δεν έχωμε, αν έχωμε διάθεσι να τον αποκτήσωμε ή όχι.

Ἡ κατά Χριστόν ἄσκηση τοῦ μοναχοῦ-Οἱ ἀρετές τῆς μοναχικῆς ζωῆς

Ἀρχιμ. Κυρίλου

(Κεφαλοπούλου)

 Ὁ μοναχός, ἀπὸ θεϊκὴ κλήση καὶ προσωπικὴ ἐπιλογὴ καὶ ἀφιέρωση, ἀκολουθεῖ τὸ μονοπάτι τῆς ἀσκήσεως, τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς προσευχῆς, ποὺ ἀποτελοῦν τὰ κλειδιὰ ποὺ τὸν ὁδηγοῦν στὸν οὐράνιο Πατὲρα. Ὁ τρόπος ζωῆς τῶν μοναχῶν ἀρχικὰ ἦταν ἀναχωρητικὸς καὶ ἐρημικὸς (4ος αἰ.) καὶ κατόπιν ὀργανώθηκε σὲ κοινοβιακὰ πρότυπα, σὲ μονές, σὺμφωνα μὲ τοὺς κανόνες καὶ τοὺς ὅρους ποὺ ἔθεσε ὁ Μέγ. Βασίλειος (ἀκόμη ἕως σήμερα στὴ Δύση οἱ ἀκολουθοῦντες τὸν ἀνατολικὸ ὀρθόδοξο μοναχισμὸ ὀνομάζονται »βασιλειανοί μοναχοί»).Ἔχει ἑπομένως ἐνδιαφέρον νὰ ἐξετάσουμε πῶς ὁ Μέγ. Βασίλειος, αὐτὸς ὁ μέγας ἀσκητὴς τῶν ὁρέων τοῦ Πόντου καὶ Καππαδοκίας καὶ θεμελιωτὴς τοῦ κοινοβιακοῦ μοναχισμοῦ, βλέπει τὸ ἔργο καὶ τὴν ἀποστολὴ τοῦ μοναχοῦ. Ὁδηγός μας θὰ εἶναι τὰ ἀσκητικὰ συγγράμματά του »Ἀσκητικὴ προδιατύπωσις», »Ὅροι κατὰ πλὰτος», » Ὅροι κατ’ ἐπιτομήν», »Λόγοι ἀσκητικοί».
 Ὑπάρχει ἕνα χωρίο τοῦ Μεγ. Βασιλείου ποὺ συμπυκνώνει τὸ βαθὺ νόημα τῆς μοναχικῆς ζωῆς καὶ τὸ ὁποῖο περιγράφει τὸ πῶς ὁ μοναχὸς ὀφείλει νὰ συγκεντρώσει τὴ διάνοιά του περὶ τὸν Θεὸν καὶ μὴν διασπᾶται ἡ σκέψη του σὲ κοσμικὰ ζητήματα.

Ἐπιθυμητές τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν: «Κακοπαθοῦσαν καὶ προσεύχονταν γιὰ τοὺς τρυφῶντες καὶ ἀναπαυομένους. Ἀγρυπνοῦσαν γιὰ τοὺς ὑπνοῦντες. Ἔχυναν δάκρυα καὶ μετανοοῦσαν γιὰ τοὺς γελῶντες».

 .         ΣΧ. «ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡAΦΙΑΣ»: Ἡ ἔκδοση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου  (βλ.σχετ.: 1. http://christianvivliografia.wordpress.com/2011/12/14/ἀπὸ-τὴν-ἀσκητικὴ-καὶ-ἁγιορειτικὴ/, 2. http://christianvivliografia.wordpress.com/2012/01/19/ἂν-ἔσκυβες-δὲν-θὰ-ἤσουν-τώρα-ἐδῶ-ἐξ/, 3. http://christianvivliografia.wordpress.com/2012/01/28/ὀλοζώντανο-περιστατικὸ-ἀποκτήσεως/) συμπίπτει ἀφ᾽ ἑνὸς μὲ τὴν ἐθνική μας περιπέτεια καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου μὲ τὴν θεολογικὴ περιπλάνηση στοὺς σκοτεινοὺς δρόμους τῆς “μεταπατερικότητος”. Ἔρχεται τὸ βιβλίο λοιπὸν αὐτὸ νὰ δώσει στερεὰ τροφὴ καὶ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ στὶς δύο αὐτὲς προκλήσεις. Εἰδικῶς στὴν δεύτερη, τῆς λεγομένης “μεταπατερικῆς θεολογίας”, τὴν ὁποία καλοὶ θεολόγοι ἀσπάζονται καὶ προωθοῦν, παραθεωρώντας ὅλο τὸν πλοῦτο καὶ τὴν Χάρι τῆς βιωμένης ἀληθινῆς θεολογίας, δηλ. τῆς κοινωνίας μὲ τὸν Θεὸ μέσα ἀπὸ τὴν ἡσυχαστικὴ (ἁγιορειτικὴ ἐν προκειμένῳ) «τριβή», τὴν εὐαγγελικὴ ὁδὸ σωτηρίας ποὺ διαθέτει ἡ Ἐκκλησία.

Περὶ τῆς μοναχικῆς ζωῆς - Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος

«Ἀγαθὸν» λέει, «εἰσελθεῖν εἰς οἰκίαν πένθους ἤ εἰς οἰκίαν γέλωτος»(1). Ἀπὸ ἐκεῖ ἡ ψυχὴ μολύνεται. Γιατί, ἂν ἔχεις τὴν δυνατότητα ὅμοια μὲ αὐτοὺς νὰ ζεῖς τρυφηλά, παρακινεῖσαι σὲ σπατάλη. Ἂν δὲν ἔχεις τὴν δυνατότητα, δέχτηκες ἀφορμὴ λύπης. Στὸ σπίτι ὅμως ποὺ πενθεῖ τίποτα τέτοιο δὲν συμβαίνει, ἄλλα καὶ ἂν ἀκόμα δὲν μπορεῖς νὰ ζεῖς τρυφηλά, δὲν πόνεσες, ἀλλὰ καὶ ἂν ἔχεις τὴν δυνατότητα, περιορίζεσαι. Πραγματικὰ σπίτια πένθους εἶναι τὰ μοναστήρια, ὅπου ὑπάρχει σάκκος καὶ σποδός, ὅπου μόνωση, ὅπου καθόλου γέλιο, οὔτε πλῆθος βιωτικῶν πραγμάτων, ὅπου κυριαρχεῖ νηστεία, ὅπου ὕπνος κάτω στὸ χῶμα, ὅπου ὅλα εἶναι καθαρὰ ἀπὸ κνίσσα, αἵματα, ἀπὸ θόρυβο, ἀπὸ ταραχή, ἀπὸ πολυκοσμία.

Ὀνομασία 60 διακονημάτων

Έχει  καλλιεργηθεί από ορισμένους η άποψη ότι οι Ορθόδοξοι μοναχοί, αντίθετα προς εκείνους της δυτικής Εκκλησίας που αναπτύσσουν κοινωνικό έργο, ακολουθώντας τον δρόμο του αναχωρητισμού δεν προσφέρουν τίποτε στο κοινωνικό σύνολο κλπ. Την ανυπόστατη αυτή άποψη διαψεύδει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο η μακρόχρονη προσφορά του Αγίου Όρους στα Γράμματα, την Τέχνη, ακόμη και σε πλείστους άλλους τομείς. Ο επισκέπτης ενός αθωνικού μοναστηριού, αλλά και μιας σκήτης, διαπιστώνει αμέσως ότι εκτός από τα λατρευτικά και άλλα πνευματικά τους καθήκοντα οι μοναχοί μέσα στο κοινόβιο έχουν συγκεκριμένο διακόνημα, με το οποίο συμβάλλουν στη λειτουργία του, και ως σκητιώτες ή κελλιώτες έχουν κάποιο εργόχειρο, από το οποίο αποζούν. Μεγάλο μέρος των λειτουργικών αναγκών μιας μονής καλύπτεται από τα διακονήματα των μοναχών της. Ο χρόνος που αναπαύονται είναι συνήθως ελάχιστος κι όταν έχουν λίγη ελεύθερη ώρα κι αυτή την αξιοποιούν δημιουργικά με κάποια άλλη ενασχόληση. Λ.χ. κάποιος αγιογραφεί όχι για να διαθέσει τις εικόνες του, αλλά για προσωπική ευχαρίστης, άλλος συγγράφει κλπ.

Υπάρχουν μοναχοί που επιφορτίζονται με περισσότερα από ένα διακονήματα. Ορισμένες ασχολίες δεν είναι δυνατόν να γίνουν από ένα άτομο και σ' αυτές συμμετέχουν οι περισσότεροι μοναχοί του κοινοβίου.

Παγκοινιά

Πρόκειται για τη λεγόμενη «παγκοινιά» (την ακούμε κι ως «παγκενιά» κλπ). Π.χ. στον τρύγο, τις ελιές, τα φουντούκια κλπ.   

Ακολουθεί η καταγραφή 60 διακονημάτων, που αναλαμβάνουν στα κοινόβια οι διάφοροι μοναχοί.