Πῶς μπήκαμε στό μοναστήρι

Πραγματικά, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 δε φεύγαμε απλώς για το μοναστήρι- το «σκάγαμε» για εκεί. Πιστεύω ότι μας θεωρούσαν λιγάκι τρελούς. Και ενίοτε όχι απλώς λιγάκι. Από πίσω μας έρχονταν δύστυχοι γονείς, απαρηγόρητες αρραβωνιαστικές, εξοργισμένοι καθηγητές του πανεπιστημίου, στο οποίο σπουδάζαμε. Ξοπίσω από ένα μοναχό (το είχε κι αυτός σκάσει, μόλις είχε βγει στη σύνταξη, αφού είχε ενηλικιωθεί και το τελευταίο του παιδί) έφτασαν γιοι και κόρες. Προειδοποιούσαν με ξεφωνητά που

Ὁ Παπά Ματθαῖος ὁ Καρακαλληνός

 

       ΜΙΛΑ   Ο ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΣ ΑΡΤΕΜΙΟΣ ΤΟΥ ΚΕΛΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΟΥ "ΨΑΡΑ"

 Μ.Μ.: Γέροντα, απ' όσο ξέρω, γνωρίζετε την αξιοθαύμαστη περίπτωση του πάπα-Ματθαίου του Καρακαλληνού. Θα μας μιλήσετε γι' αυτόν;   

Ίερομ. Άρτ.: Ευχαρίστως. Ο παπά- Ματθαίος ήταν άνθρωπος πυρακτωμένης προσευχής. Ασκήθηκε στην Μονή Καρακάλλου επί εβδομήντα ολόκληρα χρόνια! Για να ξεφύγει από τους επαίνους των ανθρώπων που τον γνώριζαν και αναγνώριζαν την ανθοδέσμη των αρετών του, προσποιείτο τον σαλό ή και τον... μεθυσμένο, ακόμη!

Κάποτε όμως, παρ' όλες τις από μέρους του προσπάθειες αποκρύψεως της αρετής, η φήμη του ξεπέρασε τα όρια του Όρους κι έφθασε παντού, σε σημείο να λαμβάνει καθημερινώς ένα τρουβά επιστολές με το άλφα και το βήτα πρόβλημα. Καθόταν υπομονετικά και απαντούσε -ένας αυτός σε τόσους πολλούς- σε σημείο να στέλνει και αυτός κάθε μέρα, ένα τρουβά γράμματα!

Κυριακή τῶν Ὁσίων Ἁγιορειτῶν Πατέρων

Την Κυριακή μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων εορτάζεται η μνήμη των οσίων Αγιορειτών Πατέρων. Μεταφέρουμε από τα Προλεγόμενα του βιβλίου «Από την ασκητική και ησυχαστική αγιορείτικη Παράδοση» γλαφυρή περιγραφή αγιασμένων μορφών του Άθωνα:

«Εύρισκες παλαιά Γέροντες στο Άγιον Όρος με το κομποσχοίνι στο χέρι και το σακίδιο στην πλάτη να οδοιπορούν μεγάλες αποστάσεις μέσα στα δύσβατα μονοπάτια. Τα σώματα τους ήταν αποξηραμμένα από την πολυετή άσκηση, τα μάτια τους βαθουλωμένα από τις αγρυπνίες και το στόμα τους ξηρό από τις συνεχείς ενάτες.

Μερικά γεροντάκια ήταν έγκλειστα στα Κελλιά τους. Δεν πήγαιναν στις Καρυές ή στην Δάφνη για προμήθειες, αλλά ο Θεός έστελνε αγγέλους αγάπης, μοναχούς, πού τους βοηθούσαν. Δεν είχαν ανθρώπινες παρηγοριές και κοσμικές ανέσεις, αλλά αισθάνονταν οι ίδιοι αυτάρκεις, ανενδεείς και ήταν τελείως αμέριμνοι. Άλλοι σεβάσμιοι Γέροντες πού έζησαν με υπομονή στο Κοινόβιο και λευκάνθηκαν στην υπακοή και στα διακονήματα, ανέπνεαν τον Θεόν και τον Γέροντα και έφθασαν σε μέτρα απαθείας.

Ἡ ἀσκήτρια Λαμπρινή ἀπό τήν Ἄρτα…(Α΄)

Αυτή η ασήμαντη εξωτερικώς γιαγιά πού εδώ βλέπουμε, δέχθηκε χαρίσματα από τον Χριστό πού μόνο μεγάλοι Άγιοι είχαν. Κατέβαζε μέ τίς προσευχές της τόν ουρανό καί τούς Αγίους κάτω, συνομιλούσε μέ την Θεοτόκο, έβγαινε από το σώμα της καί με την ψυχή της ταξίδευε σέ Παράδεισο καί κόλαση, φθάνοντας σέ μέτρα απίστευτα για τήν εποχή μας. Γιαγιά Λαμπρινή πρέσβευε καί γιά εμάς…

Η Λαμπρινή γεννήθηκε το 1918 στο χωριό Αγία Παρασκευή Άρτης.

Οι γονείς της Σπυρίδων Δρίβας και Θεοδώρα ήταν από τους πιο εύπορους του χωριού και είχαν αλλά τρία αγόρια. Η Λαμπρινή ήταν η μικρότερη, και τ’ αδέλφια της την υπεραγαπούσαν για τον χαρακτήρα της, το ήθος και την πολύ καλή συμπεριφορά της προς όλους.

Μεγάλωσε με χριστιανικές αρχές. Από μικρή έμαθε να αγαπά τους ανθρώπους και να ζει σύμφωνα με τον λόγο του Θεού. Τελείωσε μόνο το δημοτικό σχολείο και διάβαζε με πόθο την Αγία Γραφή και άλλα πνευματικά βιβλία.

Ὁ Ρασοφόρος Μοναχός μετέχει τῆς μοναχικῆς ἰδιότητος; (Ι.Μ. Παντοκράτορος)

ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ

Αγιορείτης Μοναχός

ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΕΙΣ ΑΡΧΑΡΙΟΝ ΡΑΣΟΦΟΡΟΥΝΤΑ
Ή ΚΑΤΑ ΠΟΣΟΝ Ο ΕΧΩΝ ΥΠΟΣΤΗ ΤΗΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΝ
ΕΙΣ ΑΡΧΑΡΙΟΝ ΡΑΣΟΦΟΡΟΥΝΤΑ
ΜΕΤΕΧΕΙ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΙΔΙΟΤΗΤΟΣ

Όπως όλες οι ακολουθίες και τα τυπικά δεν αποτελούν δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης στιγμής αλλά καταστάλαγμα και κατάληξη πολλών και ποικίλων διεργασιών εντός της μακραιώνος Εκκλησιαστικής ζωής και Παραδόσεως, επιστατούσης της Θείας Χάριτος, έτσι και η «Ακολουθία εις Αρχάριον Ρασοφορούντα» αποτελεί κατάληξιν μακράς εξελίξεως αρχομένης από τον 8ο αιώνα και εξής[1].

Κατά τον 12ον αιώνα εγένετο, ως φαίνεται εκ της επιστολής του Αγιωτάτου Πατριάρχου Αντιοχείας Θεοδώρου Βαλσαμώνος[2], ευρεία συζήτησις περί της αξίας της εν τω ρασοφώρω υπαρχούσης Μοναχικής ιδιότητος[3]. Ο Βαλσαμών αφού εκθέσει τας διαφόρους περί του θέματος απόψεις δέχεται τας κανονικάς συνεπείας της Μοναχικής ιδιότητος διά τον ρασοφόρον, όστις «ου δυνήσεται μετασχηματισθήναι και εις γάμον ελθείν»[4].

Μνήμη Ὁσίου Σεραφείμ τοῦ ἐκ Ζελίου Λοκρίδος.

ΜΝΗΜΗ  ΟΣΙΟΥ  ΣΕΡΑΦΕΙΜ
ΤΟΥ ΕΚ  ΖΕΛΙΟΥ ΛΟΚΡΙΔΟΣ
ΜΟΝΑΣΤΟΥ ΔΟΜΒΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ
(6^η ΜΑΪΟΥ)

τοῦ Κώστα Β. Καραστάθη,
ἱστορικοῦ-συγγραφέως

Ο ΕΚ ΖΕΛΙΟΥ ΛΟΚΡΙΔΟΣ ΟΣΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΓΝΩΣΤΟΣ ΩΣ ΜΟΝΑΣΤΗΣ ΤΗΣ ΔΟΜΒΟΥΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ, γεννήθηκε τό 1527. Κατά τήν βρεφική του ἡλικία, γράφουν οἱ βιογράφοι του, μολονότι δέν εἶχε κάν ἐπίγνωση τοῦ χρόνου καί τῶν ἡμερῶν τῆς ἑβδομάδας, τηροῦσε τήν νηστεία τῆς Τετάρτης καί τῆς Παρασκευῆς, ἀποφεύγοντας ὁλημερίς τόν θηλασμό ἀπό τήν μητέρα του, καί μονάχα ἐλάχιστα θήλαζε τό βράδυ ἐκείνων τῶν δύο ἡμερῶν. Ἦταν προφανές ὅτι τό Ἅγιον Πνεῦμα, προγινώσκοντας τήν μελλοντική πορεία του, καθοδηγοῦσε τό παιδί νά τιμᾶ τίς ἡμέρες τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου. Ἡ θεία τούτη ἐπενέργεια κατά τήν βρεφική ἡλικία τοῦ Ἁγίου δέν εἶναι ἡ μοναδική στήν Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Γιατί οἱ ἄνθρωποι αὐτοί  «οὐκ ἐξ αἱμάτων, οὐδέ ἐκ θελήματος σαρκός, οὐδέ ἐκ θελήματος ἀνδρός, ἀλλ’ ἐκ Θεοῦ ἐγεννήθησαν» (Ἰω. α´, 13)*.

* Καί ἄλλοι Ἅγιοι τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας στήν βρεφική τους ἡλικία ἀπέφευγαν νά λαμβάνουν τό γάλα τῆς μητέρας τους Τετάρτη καί Παρασκευή, ὅπως ὁ Ἅγιος Νικόλαος, ὁ Ἅγιος Βασίλειος τῆς Μόσχας, σύγχρονος τοῦ Ὁσίου Σεραφείμ, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Οὐστιάγκα (15^ος αἰώνας), ὁ πατέρας Συμεών ὁ Θαυμαστορείτης (4^ος αἰώνας), ὁ Ὅσιος Θεόφιλος τῆς Λαύρας τῶν Σπηλαίων τοῦ Κιέβου (19^ος αἰώνας), ὁ γέροντας Ἀμφιλόχιος (20ός αἰώνας), ὁ Ἅγιος Ἰωακείμ τῆς Ἰθάκης κ. ἄ.

Ἀγρυπνία καί μετάνοια στή ζωή τοῦ μοναχοῦ

Αρχιμ. Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης

Μερικοί νομίζουν ότι πρέπει να έχουν πολλή μελέτη στην αγρυπνία τους, άλλοι πολλή προσευχή, άλλοι ότι πρέπει να τους χαρίση ο Θεός οράματα, ακροάματα, θεοπτίες, για να αποδείξη ότι υπάρχει ή ότι τους αγαπά. Όλα αυτά αναμφιβόλως είναι υπερβολές, τις οποίες εκμεταλλεύεται ο αντίδικος για να μας καταπιή.

 Πώς λοιπόν ιστάμεθα ενώπιον του Θεού; Κατ’ αρχάς, ιστάμεθα σαν απλά παιδιά του. Η αγρυπνία μας είναι η ώρα της αγάπης μας με τον Θεόν. Όπως οι άνθρωποι έχουν τις ώρες που θέλουν να αγαπούν και να αγαπιούνται, έτσι και εμείς έχομε τις ώρες που ζούμε μαζί με τον Χριστόν μας, τις ώρες που τον περιμένομε και μας περιμένει, που προσπαθούμε να δείξωμε την αγάπη μας κατά τον τρόπο που καταλαβαίνει εκείνος. Εμένα, αν μου φέρης ένα γλυκό, μου κερδίζεις την καρδιά. Του άλλου την κερδίζεις με το να του πας ένα βιβλίο· αν του πας γλυκό, θα αποτύχης. Το ίδιο και ο Θεός· θέλει να του πας τα δικά του δώρα, τα δικά του δωρήματα, αυτά που τα καταλαβαίνει. Επί πλέον, εφ’ όσον η ψυχή μας είναι αδύνατη και τρικυμίζεται, και εφ’ όσον υπάρχει «αντίδικος ωρυόμενος», η ψυχή μας θέλει ενίσχυσι, θέλει τον τρόπο της για να μπορή να ξεπερνά τον εαυτό της και να νικά και να χαίρεται τον Θεόν. Γι’ αυτό θα αναφερθούμε σε μερικά πολύ απλά θέματα.

Γέροντας Σωφρόνιος: Ἄνευ τῶν μοναχῶν θά ἐξηφανίζετο ὁ Χριστιανισμός!

Ιδού διατί η Εκκλησία μετά την περίοδον των μαρτυρίων επεξετάθη προς την έρημον. Εκεί ευρίσκεται η τελειότης Αυτής, η πηγή του φωτός Αυτής και η κυρία δύναμις της στρατευομένης Εκκλησίας. Ποίοι ήσαν ο Χρυσόστομος, ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Επιφάνιος, οι Μητροπολίται Μόσχας Αλέξιος και Φίλιππος,και δια μιας λέξεως πάντες οι Άγιοι ποιμένες;

Ουχί δε μόνον εις την αρχιερατικήν, αλλά και εις την απλήν μοναχικήν τάξιν υπήρχε πλήθος φωστήρων, από του Μεγάλου Αντωνίου και του Ιωάννου του Δαμασκηνού μέχρι του Σεργίου του Ραντονέζ και του Γεωργίου του Εγκλείστου. Ούτοι εστερέωσαν την πίστιν. Κατήγγειλαν και συνέτριψαν τας αιρέσεις.

Άνευ των μοναχών θα εξηφανίζετο ο Χριστιανισμός εν τω κόσμω. Ιδού οπόσον απαραίτητος είναι δια την Εκκλησίαν του Χριστού η τελειότης, άνευ της οποίας και η σωτηρία μετ’ αυτής ταύτης της πίστεως δύνανται ευκόλως να απολεσθούν, διότι απαιτούνται “αισθητήρια δια την έξιν γεγυμνασμένα προς διάκρισιν καλού τε και κακού” (Εβρ. ε’ 14). 

Ὁ Κανόνας καί ἡ προσευχή στή ζωή τοῦ μοναχοῦ

Ας προχωρήσωμε σε ένα άλλο στοιχείο, που έχει σχέσι με την εγρήγορσι και την χαρά και είναι ο κανόνας. Αυτό είναι το καθημερινό φαγοπότι του ανθρώπου, στην γλώσσα δε των ασκητικών Πατέρων αποκαλείται «λειτουργία». Όταν οι ασκητικοί Πατέρες ομιλούν περί λειτουργίας, δεν εννοούν την θεία λειτουργία. Αυτήν σπανίως την είχαν. Θεία μετάληψι μπορεί να είχαν συχνότερα, αλλά λειτουργίες είχαν αραιά, και μάλιστα οι ασκηταί. Την καθημερινή τους όμως λειτουργία, δηλαδή τον κανόνα τους δεν τον παρέλειπαν ποτέ, διότι ο κανόνας είναι η ώρα της ιδιαίτερης πάλης με τον Θεόν.

Τότε μπορεί κανείς να κερδίζη τον Θεόν ή να τον χάνη. Ο κανόνας είναι ο τρόπος και το ποσόν και το ποιόν της αγρυπνίας του κάθε μοναχού. Προφανώς, δεν εννοούμε τις κοινές αγρυπνίες στον ναό. Εκείνες είναι κάτι άλλο, μία κοινή παράστασις ενώπιον του Θεού. Ο κανόνας είναι η αγρυπνία που κάνομε κάθε ημέρα στο κελλί μας, είναι το μεδούλι της υπάρξεώς μας, το λεπτότερο και το σοβαρώτερο μέρος της μοναστικής ζωής· δείχνει εάν έχωμε Θεόν ή δεν έχωμε, αν έχωμε διάθεσι να τον αποκτήσωμε ή όχι.

Ἡ κατά Χριστόν ἄσκηση τοῦ μοναχοῦ-Οἱ ἀρετές τῆς μοναχικῆς ζωῆς

Ἀρχιμ. Κυρίλου

(Κεφαλοπούλου)

 Ὁ μοναχός, ἀπὸ θεϊκὴ κλήση καὶ προσωπικὴ ἐπιλογὴ καὶ ἀφιέρωση, ἀκολουθεῖ τὸ μονοπάτι τῆς ἀσκήσεως, τῆς ταπεινώσεως καὶ τῆς προσευχῆς, ποὺ ἀποτελοῦν τὰ κλειδιὰ ποὺ τὸν ὁδηγοῦν στὸν οὐράνιο Πατὲρα. Ὁ τρόπος ζωῆς τῶν μοναχῶν ἀρχικὰ ἦταν ἀναχωρητικὸς καὶ ἐρημικὸς (4ος αἰ.) καὶ κατόπιν ὀργανώθηκε σὲ κοινοβιακὰ πρότυπα, σὲ μονές, σὺμφωνα μὲ τοὺς κανόνες καὶ τοὺς ὅρους ποὺ ἔθεσε ὁ Μέγ. Βασίλειος (ἀκόμη ἕως σήμερα στὴ Δύση οἱ ἀκολουθοῦντες τὸν ἀνατολικὸ ὀρθόδοξο μοναχισμὸ ὀνομάζονται »βασιλειανοί μοναχοί»).Ἔχει ἑπομένως ἐνδιαφέρον νὰ ἐξετάσουμε πῶς ὁ Μέγ. Βασίλειος, αὐτὸς ὁ μέγας ἀσκητὴς τῶν ὁρέων τοῦ Πόντου καὶ Καππαδοκίας καὶ θεμελιωτὴς τοῦ κοινοβιακοῦ μοναχισμοῦ, βλέπει τὸ ἔργο καὶ τὴν ἀποστολὴ τοῦ μοναχοῦ. Ὁδηγός μας θὰ εἶναι τὰ ἀσκητικὰ συγγράμματά του »Ἀσκητικὴ προδιατύπωσις», »Ὅροι κατὰ πλὰτος», » Ὅροι κατ’ ἐπιτομήν», »Λόγοι ἀσκητικοί».
 Ὑπάρχει ἕνα χωρίο τοῦ Μεγ. Βασιλείου ποὺ συμπυκνώνει τὸ βαθὺ νόημα τῆς μοναχικῆς ζωῆς καὶ τὸ ὁποῖο περιγράφει τὸ πῶς ὁ μοναχὸς ὀφείλει νὰ συγκεντρώσει τὴ διάνοιά του περὶ τὸν Θεὸν καὶ μὴν διασπᾶται ἡ σκέψη του σὲ κοσμικὰ ζητήματα.

Ἐπιθυμητές τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν: «Κακοπαθοῦσαν καὶ προσεύχονταν γιὰ τοὺς τρυφῶντες καὶ ἀναπαυομένους. Ἀγρυπνοῦσαν γιὰ τοὺς ὑπνοῦντες. Ἔχυναν δάκρυα καὶ μετανοοῦσαν γιὰ τοὺς γελῶντες».

 .         ΣΧ. «ΧΡ. ΒΙΒΛΙΟΓΡAΦΙΑΣ»: Ἡ ἔκδοση αὐτοῦ τοῦ βιβλίου  (βλ.σχετ.: 1. http://christianvivliografia.wordpress.com/2011/12/14/ἀπὸ-τὴν-ἀσκητικὴ-καὶ-ἁγιορειτικὴ/, 2. http://christianvivliografia.wordpress.com/2012/01/19/ἂν-ἔσκυβες-δὲν-θὰ-ἤσουν-τώρα-ἐδῶ-ἐξ/, 3. http://christianvivliografia.wordpress.com/2012/01/28/ὀλοζώντανο-περιστατικὸ-ἀποκτήσεως/) συμπίπτει ἀφ᾽ ἑνὸς μὲ τὴν ἐθνική μας περιπέτεια καὶ ἀφ᾽ ἑτέρου μὲ τὴν θεολογικὴ περιπλάνηση στοὺς σκοτεινοὺς δρόμους τῆς “μεταπατερικότητος”. Ἔρχεται τὸ βιβλίο λοιπὸν αὐτὸ νὰ δώσει στερεὰ τροφὴ καὶ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ στὶς δύο αὐτὲς προκλήσεις. Εἰδικῶς στὴν δεύτερη, τῆς λεγομένης “μεταπατερικῆς θεολογίας”, τὴν ὁποία καλοὶ θεολόγοι ἀσπάζονται καὶ προωθοῦν, παραθεωρώντας ὅλο τὸν πλοῦτο καὶ τὴν Χάρι τῆς βιωμένης ἀληθινῆς θεολογίας, δηλ. τῆς κοινωνίας μὲ τὸν Θεὸ μέσα ἀπὸ τὴν ἡσυχαστικὴ (ἁγιορειτικὴ ἐν προκειμένῳ) «τριβή», τὴν εὐαγγελικὴ ὁδὸ σωτηρίας ποὺ διαθέτει ἡ Ἐκκλησία.

Περὶ τῆς μοναχικῆς ζωῆς - Ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος

«Ἀγαθὸν» λέει, «εἰσελθεῖν εἰς οἰκίαν πένθους ἤ εἰς οἰκίαν γέλωτος»(1). Ἀπὸ ἐκεῖ ἡ ψυχὴ μολύνεται. Γιατί, ἂν ἔχεις τὴν δυνατότητα ὅμοια μὲ αὐτοὺς νὰ ζεῖς τρυφηλά, παρακινεῖσαι σὲ σπατάλη. Ἂν δὲν ἔχεις τὴν δυνατότητα, δέχτηκες ἀφορμὴ λύπης. Στὸ σπίτι ὅμως ποὺ πενθεῖ τίποτα τέτοιο δὲν συμβαίνει, ἄλλα καὶ ἂν ἀκόμα δὲν μπορεῖς νὰ ζεῖς τρυφηλά, δὲν πόνεσες, ἀλλὰ καὶ ἂν ἔχεις τὴν δυνατότητα, περιορίζεσαι. Πραγματικὰ σπίτια πένθους εἶναι τὰ μοναστήρια, ὅπου ὑπάρχει σάκκος καὶ σποδός, ὅπου μόνωση, ὅπου καθόλου γέλιο, οὔτε πλῆθος βιωτικῶν πραγμάτων, ὅπου κυριαρχεῖ νηστεία, ὅπου ὕπνος κάτω στὸ χῶμα, ὅπου ὅλα εἶναι καθαρὰ ἀπὸ κνίσσα, αἵματα, ἀπὸ θόρυβο, ἀπὸ ταραχή, ἀπὸ πολυκοσμία.

Ὁ ἅγιος Βασίλειος καὶ ὁ Μοναχισμὸς Florovsky George Fr. ((1893- 1979))

 

Τὸ κοινοτικὸ Ἰδεῶδες ἔλαβε τὴ βασικὴ θεμελίωσή του τὸν τέταρτο αἰώνα ἀπὸ τὸν Ἅγ. Βασίλειο τὸν Μέγα. Πραγματικά, δὲν εἶναι ὑπερβολὴ ὅτι ὁ Ἅγ. Βασίλειος ἄλλαξε ριζικὰ τὸ μοναχισμό. Ὁ Ἅγ. Βασίλειος ἔβλεπε τὴν κοινοβιακὴ ζωὴ ὡς ἕνα μικρόκοσμο τῆς Ἐκκλησίας, ὡς ἕνα κοινωνικὸ ὀργανισμό, ὡς ἕνα εἶδος εἰδικῆς «πολιτείας». Ὁ Κανόνας τοῦ Ἁγ. Βασιλείου ἤσκησε ἀποφασιστικὴ ἐπίδραση σὲ ὁλόκληρη τὴ μετέπειτα ἱστορία τοῦ μοναστικοῦ βίου στὸ Βυζάντιο καὶ στὴ Δύση. Ὁ Ἅγ. Βασίλειος ἔγραψε τὸν Κανόνα του μεταξὺ τῶν ἐτῶν 358 καὶ 364. Ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο μορφές. Στὴν κοινὴ Λατινικὴ ὁρολογία ἡ πρώτη μορφή, ἡ Regulae fusius tractatae (Ὅροι κατὰ Πλάτος), ἀποτελεῖται ἀπὸ 55 κατηγορίες (κεφάλαια)· ἡ δεύτερη μορφή, ἡ Regulae brevius tractatae (ὅροι κατ' ἐπιτομήν), συνίσταται ἀπὸ 313 κατηγορίες (κεφάλαια). Αὐτὲς οἱ κατηγορίες εἶναι μὲ τὴ μορφὴ ἐρωτήσεως καὶ ἀποκρίσεως. Ἂν καὶ ὁ Κανόνας εἶναι αὐστηρός, ἀπέφευγε νὰ ἐνθαρρύνει τὶς πιὸ ἀκραῖες μορφὲς ἀσκητισμοῦ ποὺ ζοῦσαν οἱ ἐρημίτες τῆς ἐρήμου.

Οἱ ὀκτὼ πειρασμοὶ μοναχῶν καὶ λαϊκῶν Cleopa Ilie (Archimandrite and Abbot of the Sihastria Monastery)

Πατέρες καὶ ἀδελφοί,

Ὁ μοναχὸς καὶ ὁ ἀγωνιστὴς χριστιανὸς εἶναι πνευματικοὶ μαχητὲς σὲ κάθε στιγμὴ τῆς ζωῆς τους ἀπὸ τὴν γέννηση μέχρι τὸν θάνατό τους. Εἶναι ὅμως ἀνάγκη νὰ γνωρίζουμε τὴν τέχνη αὐτοῦ τοῦ ἀοράτου πολέμου καὶ ἀπὸ ποῖα μέρη ἔρχεται ἐναντίον μας ὁ νοητὸς ἐχθρός.

Ὁ ἅγιος Μελέτιος ὁ Ὁμολογητὴς μᾶς λέγει ὅτι ὁ πειρασμὸς ἔρχεται ἀπὸ ἕξι σημεῖα ἐναντίον μας, ἐνῶ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει ἀπὸ ὀκτώ, δηλ. ἀπὸ ἐπάνω καὶ ἀπὸ κάτω, ἀπὸ δεξιὰ καὶ ἀριστερά, ἀπὸ ἐμπρὸς καὶ πίσω καὶ ἀπὸ μέσα καὶ ἔξω.

Στὴν συνέχεια θὰ ὁμιλήσουμε ἐκτενέστερα γιὰ τὸν πολυμερῆ αὐτὸν πόλεμο τοῦ διαβόλου μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Πανάγαθου Θεοῦ.

1. Ὁ ἀπὸ ἐπάνω πειρασμός:

Εἶναι δύο εἰδῶν: Τὸ πρῶτο συμβαίνει ὅταν ἀρχίζουμε νὰ κάνουμε μία ἀδιάκριτη καὶ ἀπερίσκεπτη ἄσκηση ποὺ ὑπερβαίνει τὶς δυνάμεις μας, ὅπως ἐπὶ παραδείγματι: ὑπερβολικὴ νηστεία, συνεχῆ ἀγρυπνία, πολλὲς μετάνοιες, καὶ ἄλλες ὑπερβολικὲς ἀσκήσεις.

Τό νόημα τοῦ ὀρθόδοξου μοναχισμοῦ-Ἡ ζωή τοῦ μοναχοῦ ὡς μαρτυρία Χριστοῦ καί ἀσκητική ἐμπειρία

 

 Ἀρχιμ. Κυρίλλου

Ὁ μοναχισμὸς ἀποτελεῖ ἕναν ἰδιαίτερο τρόπο ζωῆς μέσα στὴν Ἐκκλησία, γιὰ πολλοὺς ἀκατανόητος καὶ παρεξηγημένος, γιὰ ἄλλους ἴσως καὶ περιττός, ὡστόσο ἡ μοναχικὴ βιοτὴ ἐμπερικλείει τὸ βαθύτερο νόημα τοῦ χριστιανισμοῦ, τὸν συνεχῆ ἀγώνα τοῦ πιστοῦ νὰ καταπολεμήσει τὰ πάθη του, νὰ ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ αὐτά, νὰ καθαρθεῖ καὶ νὰ προσεγγίσει τὸν Θεό. Μὲ αὐτὴν τὴν ἔννοια, ὁ μοναχισμὸς ἀποτελεῖ μία ἰδιαίτερη μορφὴ πνευματικοῦ ἀγώνα ποὺ κάθε πιστὸς χριστιανὸς ὀφείλει νὰ διεξάγει.

Σὲ  ὀργανωμένη μορφὴ ὁ μοναχισμὸς ἐμφανίζεται τὸν 4ο μ.Χ. αἱ. ὡς ἀναχωρητισμὸς στὴν ἔρημο καὶ κατόπιν ὡς κοινοβιακὸς βίος. Ὅμως, τὸ πνεῦμα τῆς μονώσεως καὶ τῆς ἀσκητικῆς ζωῆς ποὺ χαρακτηρίζουν τοὺς μοναχοὺς ὑπῆρχε ἀπὸ παλαιοτέρα στὴν πίστη μας, ἤδη ἀπὸ τοὺς προφῆτες τῆς Π.Δ. ποὺ ζοῦσαν σὲ ἐρημιὲς μὲ ἄσκηση καὶ κακουχίες, στὸν Ἰωάννη τὸν Βαπτιστή, καὶ διαποτίζει τὰ γραπτά τοῦ Ἀπ. Παύλου καὶ τὴν ζωὴ τῶν πρώτων χριστιανῶν ποὺ ἀγωνίζονταν γιὰ πτωχεία, ἁγνότητα, ἁγιότητα, γνωρίσματα κατεξοχὴν τῆς μοναχικῆς ζωῆς. Οἱ χριστιανοὶ τῶν ἀποστολικῶν χρόνων ζοῦσαν τὴν παρουσία τοῦ Ἄγ. Πνεύματος ποὺ φώτιζε τὴν σκέψη τους καὶ διηύθυνε τὴν ζωή τους, προσπαθοῦσαν νὰ βιώνουν τὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου νεκρώνοντας τὰ πάθη καὶ τὶς ἐπιθυμίες, ὅπως γράφει ὁ Ἄπ. Παῦλος, καὶ ζοῦσαν ὡς χριστιανικὲς κοινότητες μὲ κοινοκτημοσύνη ἀγαθῶν καὶ προσευχή, πάντοτε ἕτοιμοι νὰ ὑποστοῦν κακουχίες καὶ ταλαιπωρίες, ἀκόμη καὶ νὰ μαρτυρήσουν γιὰ τὴν πίστη. Ὅλα τα παραπάνω στοιχεῖα ἐμφανίζονται καὶ χαρακτηρίζουν τὸν μοναχικὸ βίο,  ποῦ οὐσιαστικὰ συνεχίζει τὴν προϋπάρχουσα ἀσκητικὴ παράδοση τῆς πρώτης ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας.

Ὀνομασία 60 διακονημάτων

Έχει  καλλιεργηθεί από ορισμένους η άποψη ότι οι Ορθόδοξοι μοναχοί, αντίθετα προς εκείνους της δυτικής Εκκλησίας που αναπτύσσουν κοινωνικό έργο, ακολουθώντας τον δρόμο του αναχωρητισμού δεν προσφέρουν τίποτε στο κοινωνικό σύνολο κλπ. Την ανυπόστατη αυτή άποψη διαψεύδει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο η μακρόχρονη προσφορά του Αγίου Όρους στα Γράμματα, την Τέχνη, ακόμη και σε πλείστους άλλους τομείς. Ο επισκέπτης ενός αθωνικού μοναστηριού, αλλά και μιας σκήτης, διαπιστώνει αμέσως ότι εκτός από τα λατρευτικά και άλλα πνευματικά τους καθήκοντα οι μοναχοί μέσα στο κοινόβιο έχουν συγκεκριμένο διακόνημα, με το οποίο συμβάλλουν στη λειτουργία του, και ως σκητιώτες ή κελλιώτες έχουν κάποιο εργόχειρο, από το οποίο αποζούν. Μεγάλο μέρος των λειτουργικών αναγκών μιας μονής καλύπτεται από τα διακονήματα των μοναχών της. Ο χρόνος που αναπαύονται είναι συνήθως ελάχιστος κι όταν έχουν λίγη ελεύθερη ώρα κι αυτή την αξιοποιούν δημιουργικά με κάποια άλλη ενασχόληση. Λ.χ. κάποιος αγιογραφεί όχι για να διαθέσει τις εικόνες του, αλλά για προσωπική ευχαρίστης, άλλος συγγράφει κλπ.

Υπάρχουν μοναχοί που επιφορτίζονται με περισσότερα από ένα διακονήματα. Ορισμένες ασχολίες δεν είναι δυνατόν να γίνουν από ένα άτομο και σ' αυτές συμμετέχουν οι περισσότεροι μοναχοί του κοινοβίου.

Παγκοινιά

Πρόκειται για τη λεγόμενη «παγκοινιά» (την ακούμε κι ως «παγκενιά» κλπ). Π.χ. στον τρύγο, τις ελιές, τα φουντούκια κλπ.   

Ακολουθεί η καταγραφή 60 διακονημάτων, που αναλαμβάνουν στα κοινόβια οι διάφοροι μοναχοί.

Ὁ Γέρο-Φιλάρετος ἀπό τά Καρούλια

Λίγα χρόνια, πριν να φύγει από τον κόσμο τούτο, ένας κακοποιός άνθρωπος έκλεψε ότι πολύτιμο είχε ό Γέρο-Φιλάρετος στην Καλύβα του, δηλαδή όλα τα Πατερικά βιβλία που είχε και μελετούσε του τα έκλεψε. 

H Αστυνομική Αρχή, συνέλαβε τον κλέφτη με τα βιβλία στη Θεσσαλονίκη. O κλέφτης, για να δικαιολογηθεί στην Αστυνομία, είπε πώς αγόρασε τα βιβλία από τον Γέρο-Φιλάρετο, που μένει στα Καρούλια. H Αστυνομική Αρχή αυτεπάγγελτα κατήγγειλε τον Γέρο-Φιλάρετο για αρχαιοκαπηλία, πως πούλησε τα βιβλία που είχαν αρχαιολογική αξία και θεωρούνται Κειμήλια. Ήρθαν οι κλήσεις κι έπρεπε να παρουσιαστεί σαν κατηγορούμενος στο δικαστήριο. Οι αδελφοί Δανιηλαίοι έμαθαν το λυπηρό αυτό γεγονός και φρόντισαν αμέσως να τον ντύσουν με κάπως ευπρεπή ρούχα και να του βγάλουν τα κουρελιασμένα, μπαλωμένα άλλα πεντακάθαρα ρούχα που φορούσε. Τέλος, τον συνόδευσε ένας από την αδελφότητα μέχρι το δικαστήριο στη Θεσσαλονίκη. Εκεί παρουσιάστηκε στο δικαστήριο χωρίς δικηγόρο.