Ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς ὡς προϋπόθεση ἱεραποστολῆς

Δημήτριος Τσελεγγίδης

Καθηγητής τῆς Δογματικῆς στή Θεολογική Σχολή τοῦ Α.Π.Θ.

Η ΚΑΘΑΡΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ

Ἐκφωνήθηκε στό Προκόπι Εὐβοίας στίς 8-8-2012 σέ αἴθουσα τοῦ ξενώνα ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Ρώσου.

Εἶναι βιβλικὴ ἡ ἀλήθεια ὅτι ἡ καθαρότητα τῆς καρδιᾶς ἀποτελεῖ τὴν θεμελιώδη πρϋπόθεση τῆς ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ στὸν ἄνθρωπο, μέσω τῆς ἄμεσης θεοπτίας. Ὁ Χριστὸς στὴν Ἐπὶ τοῦ Ὄρους Ὁμιλία Του μακάρισε ὅσους ἔχουν καθαρὴ τὴν καρδιά τους, γιατί αὐτοὶ θὰ δοῦν τὸν Θεὸ (Μθ. 5,8). Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀδιάψευτος, δὲν ἐπιστρέφει κενός, μένει "εἰς τὸν αἰώνα" καὶ ἐπιβεβαιώνεται ἐμπειρικὰ καὶ πληθωρικὰ πάντοτε στὸ πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας.

Ἂν ἡ θεοπτία, ὡς "ἀόρατη" θέα καὶ ἄμεση κοινωνία μὲ τὸν Τριαδικὸ Θεό, εἶναι ὁ ἀπώτερος καὶ ὁ κύριος σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἂν αὐτὴ ἡ θεοπτία βρίσκεται, ὡς ὀντολογικὴ δυνατότητα, στὶς προδιαγραφὲς τοῦ ἀναγεννημένου ἐκ Πνεύματος ἁγίου πιστοῦ, τότε ἡ κάθαρση τῆς καρδιᾶς, ὡς ἀποτέλεσμα τῆς "πράξεως", εἶναι τὸ κατεξοχὴν πνευματικὸ "κλειδὶ" γιὰ τὴν πρόσβαση τοῦ ἀνθρώπου στὶς ρεαλιστικὲς προοπτικές τοῦ νέου ἐν Χριστῷ «εἶναι» του. Οἱ προοπτικὲς αὐτὲς συνιστοῦν τὴν ἱερὰ ἀποστολὴ τοῦ κάθε πιστοῦ, πρωτίστως στὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του, ἀλλά παράλληλα συνιστοῦν καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς ἱεραποστολῆς πρὸς τὸν ἐγγὺς καὶ τὸν μακρὰν ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος, ἔτσι, γίνεται ἀληθινὰ πλησίον διὰ τῆς ἀγάπης.

Λόγος γιά τή νοερά, τήν καρδιακή καί τήν ψυχική προσευχή [Α´]

 

ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΕΡΑ, ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ 1 (Ἁγ. Ἰγν. Μπριαντσιανίνωφ)

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο 

Ἁγίου Ἰγνατίου Μπριαντσιανίνωφ

ΑΣΚΗΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ Δ´
ἔκδ. Ἱ. Μονῆς Παρακλήτου,
Ὠρωπὸς Ἀττικῆς, Ἰούνιος 2012

.         Τὴν νοερά, τήν καρδιακή καί τήν ψυχική προσευχή τήν χαρίζει μέ τόν καιρό ὁ σπλαχνικός Κύριος σ’ αὐτόν πού ἀδιάλειπτα καί εὐλαβικά ἀσχολεῖται μέ τήν προσεκτική προσευχή, προφέροντάς την εἴτε μεγαλόφωνα εἴτε ψιθυριστά, ἀνάλογα μέ τήν περίσταση. Τή χαρίζει ὁ Κύριος σ᾿ αὐτόν πού, ὅταν προσεύχεται, συγκεντρώνει τόν νοῦ του στίς λέξεις τῆς προσευχῆς, ἀποδιώχνοντας ὅλες τίς σκέψεις καί φαντασιώσεις, ὄχι μόνο τίς ἐφάμαρτες καί τίς μάταιες ἀλλά ἀκόμα καί τίς φαινομενικά καλές.
.       Ἀδελφέ, δέν σέ συμφέρει νά λάβεις πρόωρα τή θεοδώρητη καρδιακή προσευχή. Δέν σέ συμφέρει νά αἰσθανθεῖς πρόωρα τήν πνευματική της γλυκύτητα.

Καρδιακὴ Προσευχὴ καὶ ἀντοχή στὶς δοκιμασίες

Καρδιακὴ Προσευχὴ καὶ ἀντοχή στὶς δοκιμασίες

Ὁ κόσμος τοῦ σκότους (ὁ διάβολος καὶ οἱ δαίμονες) προσπαθεῖ μὲ κάθε τρόπο νὰ σ’ ἐμποδίσει καὶ νὰ σὲ ἀπομακρύνει ἀπὸ τὴν προσευχὴ τῆς καρδιᾶς· γιατὶ ἡ καρδιακὴ προσευχὴ (τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ, ἐλέησόν με») κατ’ ἐξοχὴν πληγώνει τοὺς δαίμονες, οἱ ὁποῖοι, ὅπως μᾶς διδάσκει ὁ Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς, εἶναι στὴν περιφέρεια τῆς καρδιᾶς.

Ἡ καρδιά, ὡς ὄργανο (τὸ σαρκικὸ ὄργανο), θεωρεῖται ἀπὸ τοὺς Πατέρες ὅτι εἶναι τὸ κέντρο τῆς ὕπαρξής μας (τῆς ψυχοσωματικῆς μας ὕπαρξης) καὶ εἶναι τὸ τελευταῖο ὄργανο ποὺ σταματᾶ νὰ λειτουργεῖ. Εἶναι τὸ πρῶτο ποὺ ἀρχίζει νὰ λειτουργεῖ στὸ ἔμβρυο καὶ μόλις κοιμᾶται, δηλαδὴ μόλις πεθαίνει (σωματικῶς) ὁ ἄνθρωπος αὐτὸ τὸ ὄργανο εἶναι ποὺ σταματᾶ νὰ λειτουργεῖ τελευταῖο.

Ὅσο ἡ καρδιὰ λειτουργεῖ, σημαίνει ὅτι ἡ ψυχὴ εἶναι ἀκόμα μέσα στὸ σῶμα. Ἀπλῶς ἔχει συσταλεῖ καὶ βρίσκεται μόνο στὴν καρδιά. Μπορεῖ ὁ ἐγκέφαλος νὰ εἶναι νεκρός καὶ τὸ ὑπόλοιπο σῶμα νὰ ἔχει παγώσει ἣ νὰ χάνει θερμοκρασία καὶ νὰ ἔχει μείνει μόνο τὸ χτύπημα τῆς καρδιᾶς... ἔχει μαζευτεῖ ἡ ψυχὴ στὴν καρδιά.

Ἡ νοερά προσευχή καί οἱ ἐν τῶ κόσμω πιστοί.

 

Γέρων Ιωσήφ Βατοπαιδινός

Πάντα γεννάται το ερώτημα: Δύνανται αυτοί που ζούν στον κόσμο να ασχολούνται με την νοερά προσευχή; Προς τους ερωτώντας αποκρινόμεθα καταφατικά. Ναι. Για να γίνη καταληπτή η προτροπή μας προς τους ενδιαφερομένους, αλλά και η υπόδειξη στους μη γνωρίζοντας, εξηγούμεν συντόμως περί τούτου του θέματος, ώστε να μην προβληματίζωνται εκ της διαφορετικής ίσως ερμηνείας και προσδιορισμού της «νοεράς προσευχής».

Γενικά, η προσευχή είναι η μόνη υποχρεωτική και απαραίτητη εργασία και αρετή για όλη την λογική φύση, αισθητή και νοούμενη, ανθρωπινή και αγγελική και γι’ αυτό προσταζόμεθα στην αδιάλειπτό της εργασία.

Η προσευχή δεν χωρίζεται δογματικώς σε τύπους και τρόπους, αλλά, κατά τους Πατέρας μας, κάθε τύπος και τρόπος προσευχής είναι ωφέλιμος, αρκεί να μην είναι τίποτε διαβολική πλάνη και επήρεια. Ο σκοπός τής παναρέτου αυτής εργασίας είναι να στρέφη και να κρατά τον νου του ανθρώπου στον Θεό. Γι’ αυτόν λοιπόν τον σκοπό οι Πατέρες μας επενόησαν εuκολότερους τρόπους και απλούστευσαν την προσευχή, ώστε ο νους ευκολότερα και σταθερότερα να στρέφεται και παραμένη στον Θεό.

Γιὰ τὴν νοερὰ προσευχή.Γέρων Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης

Στὴν Κρύα Βρύση.
—Θέλει προσοχὴ ἡ νοερὰ προσευχή, εἶναι λεπτὸ πρᾶγμα. Νὰ λὲς τό, Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, κάμποση ὥρα, ὕστερα νὰ σηκώνεις τὰ μάτια, νὰ κοιτᾶς αὐτὰ τὰ ὡραῖα βουνά, ὕστερα πάλι τὴν εὐχή. Γιατὶ στὴν ἀρχὴ ὅλα χρειάζονται γιὰ νὰ βοηθήσουν τὸν ἄνθρωπο.
Ὁ Γέροντας κόβει κάτι κίτρινα λουλουδάκια, μᾶς τὰ δίνει νὰ τὰ μυρίσουμε.
—Νά, κι αὐτὰ ἀκόμη, λέει, μποροῦν νὰ σὲ ὁδηγήσουν στὴν δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Ἂν εἶσαι, πάλι, στὸ σπίτι, φέρνεις στὸν νοῦ σου ὅσους εἶδες στὸ ταξίδι, χαίρεσαι καὶ ἔπειτα συνεχίζεις τὴν εὐχή.

Μαθητεύοντας στον Γέροντα Πορφύριο, σελ. 249

http://www.porphyrios.net/?p=2352

«Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου…»

«Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιον σου, έπαρσις των χειρών μου, θυσία εσπερινή»  (Ψαλμ. 140.2)

Η θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων αποτελεί, την καρδιά της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Το «Κατευθυνθήτω η προσευχή μου…» αποτελεί τον κεντρικότερο ύμνο της Προηγιασμένης. Ψάλλεται, κατά την εκκλησιαστική τάξη, «σεμνά και κατανυκτικά». Τον συνοδεύει η προσφορά θυμιάματος. Και οι πιστοί προσευχόμαστε γονατιστοί.

Μια βαθύτερη προσέγγιση του ύμνου αυτού μας επιτρέπει να κατανοήσουμε ορισμένα βασικά γνωρίσματα της ορθόδοξης προσευχής· ευρύτερα, της ορθόδοξης εμπειρίας, θα λέγαμε.

Όμως, προτού καταπιαστούμε με την ερμηνεία του, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο ύμνος αποτελεί ψαλμικό στίχο, τον οποίο για να εξηγήσουμε επιβάλλεται να τον δούμε στα πλαίσια του Ψαλμού στον οποίο ανήκει.

Πρόκειται για τον 140ό Ψαλμό του Δαβίδ , που τον συνέθεσε, όταν- ίσως- τον κατεδίωκε ο Σαούλ. Ο Ψαλμός χαρακτηρίζεται ως εσπερινός, και η αρχαία Εκκλησία τον ονόμαζε «επιλύχνιον», Ψαλμό δηλαδή που είχε θέση και που ψαλλόταν την ώρα που άναβαν τα λυχνάρια.

Ο ποιητής απευθύνεται στο Θεό. Όπως φαίνεται, βρίσκεται μακριά από το ναό και περνά μεγάλη δοκιμασία. Γι’ αυτό και παρακαλεί θερμά ο Θεός να ακούσει τις κραυγές της ικεσίας του, παρακαλεί να ανέβει η προσευχή του, όπως ανεβαίνει ο καπνός του θυμιάματος, και να θεωρήσει την ικετευτική ανύψωση των χειρών του ως εσπερινή θυσία.

«Κατευθυνθήτω η προσευχή μου…»